Των MICHEL AGLIETTA και LIONEL JOSPIN*
Η κρίση πρέπει να µας κάνει τολµηρούς και αισιόδοξους, λένε ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας Λιονέλ Ζοσπέν και ο καθηγητής Μισέλ Αλιετά, σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο τους που δηµοσιεύθηκε στην εφηµερίδα «Le Monde». Στο άρθρο αυτό διαπιστώνουν τα αδιέξοδα στα οποία οδηγεί η πολιτική της µονοδιάστατης λιτότητας, διότι ταυτόχρονα µειώνει τις δυνατότητες ανάπτυξης των κρατών της ευρωζώνης, υπονοµεύει το ευρώ και δεν µπορεί να ανακόψει την κοινωνική κρίση.
Έπειτα από τη Σύνοδο της G20 στη Σεούλ, είναι πια προφανές: οι κυριότερες οικονοµικές δυνάµεις του κόσµου ούτε περιορίζουν ούτε ρυθµίζουν τη χρηµατοπιστωτική σφαίρα που επέτρεψαν τα κράτη να σχηµατιστεί πάνω από την παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία εδώ και τρεις δεκαετίες.
Από πού προκύπτει αυτή η αδυναµία; Γιατί τα κράτη που διέσωσαν το σύστηµα και έχουν κάθε δυνατότητα να επιβάλουν κανόνες ως εκπρόσωποι των λαών, δείχνουν τόσο απρόθυµα να επαναφέρουν τους χρηµατοπιστωτικούς παράγοντες στη φυσιολογική τους θέση: αυτή των υπηρετών της οικονοµίας;
Οι λόγοι ποικίλλουν. Πολλές κυβερνήσεις βρίσκονται κοντά στις χρηµατοπιστωτικές αγορές ή δέχονται την επιρροή ισχυρών λόµπι. Αλλωστε, πολλοί µεγαλοπαράγοντες της παγκόσµιας οικονοµίας βολεύονται µε το στάτους κβο. Τέλος, παρ’ ότι τα δόγµατα του νεοφιλελευθερισµού έχουν πια χρεοκοπήσει, η κυρίαρχη οικονοµική ανάλυση εξακολουθεί να παραπέµπει σε αυτά. Αν ξεπροβάλλει µια νέα µορφή σκέψης, δεν εµπνέει ακόµα τις κυβερνήσεις.
∆εν πρέπει να παραιτηθούµε από την φιλοδοξία να µεταρρυθµίσουµε το παγκόσµιο οικονοµικό και χρηµατοπιστωτικό σύστηµα. Η ρύθµισή του, η επανεξέταση των υπέρογκων ποσοστών κέρδους που απαιτούν από τις επιχειρήσεις οι µέτοχοι εις βάρος των εργαζοµένων, είναι επιτακτική ανάγκη. Όµως, ακόµα και αν ξεκινούσε µια αναθεώρηση του παγκόσµιου οικονοµικού συστήµατος, αυτή θα έπαιρνε χρόνο. Στο µεταξύ, όλοι πρέπει να βασιστούν στις δικές τους δυνάµεις και να προετοιµαστούν ώστε να βρίσκονται στην καλύτερη δυνατή κατάσταση για µια µελλοντική διαπραγµάτευση ανάµεσα στα διαφορετικά οικονοµικά σύνολα. Και εδώ είναι που η Ευρώπη σφάλλει.
Έπειτα από το πρώτο λάθος των αδύναµων σχεδίων ανάκαµψης το 2009, οι κυβερνήσεις κάνουν ακόµα χειρότερη την κατάσταση υποκύπτοντας όλες ταυτόχρονα στηλιτότητα. Η παρατεταµένη διάρκεια της χρηµατοπιστωτικής κρίσης οφείλεται στην έλλειψη δυναµισµού της ιδιωτικής ζήτησης. Πολλοί παράγοντες πρέπει να µειώσουν τα χρέη τους, οι τράπεζες διστάζουν να δανείσουν, η στασιµότητα των εισοδηµάτων και η ανεργία αλληλοσυντηρούνται. Η ζήτηση είναι ανεπαρκής. Και εντούτοις, οι πολιτικές ελίτ που κυβερνούν την Ευρώπη οχυρώνονται πίσω από µια αλλόκοτη ρητορική. Μοιάζει να πιστεύουν πως η αναγγελία της λιτότητας θα λειτουργήσει παντού σαν µαγικό ραβδί πάνω σε αυτήν τηµεταφορική οντότητα που είναι οι αγορές. Ολα τα προβλήµαταστον ιδιωτικό τοµέα µεµιάς θα εξαφανιστούν. Τα νοικοκυριά θα αρχίσουν να καταναλώνουν και οι επιχειρήσεις να επενδύουν, σαν να µην υπήρξε κρίση. ∆εν είναι αυτό όµως το δίδαγµα της Ιρλανδίας.
Στην πραγµατικότητα, πρόσφατες µελέτες του ∆ΝΤ καταρρίπτουν αυτές τις ψευδαισθήσεις. Μελετώντας προσεκτικά πολλές καταστάσεις δηµοσιονοµικής λιτότητας, το ∆ΝΤ αποδεικνύει πως κατά µέσο όρο, για ένα πακέτο λιτότητας που αντιστοιχεί στο 1% του ΑΕΠ,αφαιρείται από την αύξηση του ΑΕΠ ένα 0,5% στο πέρας διετίας. ∆υστυχώς, το ∆ΝΤ σηµειώνει επίσης πως δεν βρισκόµαστε σε µια µέση κατάσταση. Στην Ευρώπη, οι συνέπειες της δηµοσιονοµικής λιτότητας κινδυνεύουν ναείναι χειρότερες για τρεις λόγους: όλος ο κόσµος εφαρµόζει αυτήν τη λιτότητα ταυτόχρονα· τα ήδη χαµηλά επιτόκια δεν πρόκειται να µειωθούν περισσότερο· το ευρώ κινδυνεύει να ανεβεί αντί να µειωθεί, εξαιτίας της νοµισµατικής πολιτικής των ΗΠΑ. Στην ήπειρό µας, η επίπτωση της λιτότητας θα µπορούσε λοιπόν να είναι της τάξης του 1%, ακόµα και 2%, ανάλογα µε τις συνθήκες. Το 2012 και το 2013, η ευρωπαϊκή ανάπτυξη κινδυνεύει να είναι πολύ χαµηλή. Φυσικά, ελλείψει φορολογικών εσόδων, τα ελλείµµατα δεν θα µειωθούν, ή θα µειωθούν πολύ λίγο, τα δηµόσια χρέη θα αυξηθούν, η ανεργία θα µεγαλώσει κι άλλο. Οι κοινωνικές εντάσεις θα επιδεινωθούν, τα εθνικιστικά και λαϊκιστικά κινήµατα, που ήδη βρίσκονται σε άνοδο στην Ευρώπη, µπορεί κάλλιστα να βρεθούν ενισχυµένα. Κάθε λογικός άνθρωπος δεν µπορεί παρά να πιστεύει πως δεν πρέπει να πάρουµε αυτό το ρίσκο. Οι πολιτικές µας πρέπει να αλλάξουν, πρέπει να υπάρξει ανάπτυξη. Ενδεχοµένως να εξαρτάται από αυτό ακόµα και η επιβίωση του ευρώ. Μερικά κλειδιά: η µεταβίβαση, µέσω µιας εξυγίανσης της φορολογίας, αγοραστικής δύναµης στις κοινωνικές κατηγορίες που είναι υπερβολικά φτωχές για να είναι χρεωµένες, ο τερµατισµός του φορολογικού ντάµπινγκ, ένας ενιαίος ΦΠΑ της τάξης, ίσως, του 19,6%, η επιβολή ενός πανευρωπαϊκού φόρου άνθρακα.
Το οικονοµικό µοντέλο των τριάντα τελευταίων ετών χαρακτηρίστηκε από την κυριαρχία της µετοχικής αξίας, την υπερτροφία της κερδοσκοπικής οικονοµίας, οικονοµικές απαιτήσεις ασύµβατες µε την αποδοτικότητα των επιχειρήσεων, µια φορολογία ευνοϊκή προς τους προνοµιούχους, εντεινόµενες ανισότητες. Αν θέλουµε να αντλήσουµε γόνιµα διδάγµατα από την οικονοµική κρίση, εφεξής πρέπει να αναδυθεί ένα εντελώς διαφορετικό µοντέλο. Μοντέλο που θα βασίζεται σε µια πιο δίκαιη κατανοµή των εισοδηµάτων, έναν ενεργό πληθυσµό µε αξιοπρεπείς απολαβές και ευκαιρίες διά βίου µάθησης, µια ανάπτυξη βασισµένη στον σεβασµό των φυσικών ισορροπιών.
Να δώσει στην οικονοµική ανάλυση της νέας περιόδου µια πολιτική έκφραση ικανή να συσπειρώσει: να ποια θα µπορούσε να είναι η κεντρική αποστολή µιας ανασυνταγµένης σοσιαλδηµοκρατίας.
*O σοσιαλιστής Λιονέλ Ζοσπέν υπήρξε πρωθυπουργός της Γαλλίας την περίοδο 1997-2002.
Ο Μισέλ Αλιετά είναι οικονοµολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Paris-X
Δημοσιεύθηκε στα ΝΕΑ /LE MONDE 27/11/2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου