Του ΑΝΤΡΙΑΝΟ ΣΟΦΡΙ*
Η λέξη «εξέγερση» ξανάρχισε να κυκλοφορεί ακολουθώντας τα γεγονότα. Προσπαθήσαμε να διδαχθούμε τη μη βία, θα μάθουμε, άραγε, να τη συνδυάζουμε με την εξέγερση; Δεν έχουμε μαζικό ξεσηκωμό, αλλά ηθική εξέγερση. Αυτή συμβαίνει όταν η συνήθης αδικία και ο παραλογισμός των τρόπων ζωής μας υπερβαίνουν τα όρια και γίνονται κυριολεκτικά ανατρεπτικά φαινόμενα.
Η εξέγερση ορίζεται συνήθως σε αντιπαραβολή με την επανάσταση: Υποτίθεται ότι η εξέγερση είναι ανεξέλεγκτη, τυφλή και απροετοίμαστη, ενώ η επανάσταση είναι συνειδητή, ξέρει πού και πώς θέλει να φτάσει, ξέρει ακόμα και να διασώζει την εξέγερση, μετατρέποντάς την σε ένα στάδιο της πορείας της.
Η επανάσταση έχει τη δική της προμελετημένη εξέγερση, την οποία και τοποθετεί σε καθορισμένο χρόνο, μήνα ή μέρα («στις 6 Νοεμβρίου θα ήταν πάρα πολύ νωρίς, στις 8 Νοεμβρίου θα ήταν πάρα πολύ αργά»).
Η εξέγερση από την άλλη, είναι παράκαιρη. Η δική της μέρα έρχεται τυχαία, από μια σπίθα που έπεσε πάνω στα άχυρα ή, φυσικά, σαν ένας σεισμός. Αλλά ο αυθορμητισμός και η γνησιότητα της εξέγερσης μπορεί και να αξιολογηθούν θετικά ενάντια στην υπολογισμένη ψυχρότητα της επανάστασης. Η εξέγερση δεν χρειάζεται καμιά δικαιολόγηση εκτός από την απόρριψη της ανελευθερίας και της απάτης.
Παρά το παράδοξο του Καμί, που θέλει να κάνει την εξέγερση να διαρκέσει, η επανάσταση μπορεί (μάταια) να ονειρεύεται ότι θα είναι διαρκής, ενώ η εξέγερση σβήνει μέσα σε μερικές νύχτες. Η νικηφόρα επανάσταση οικοδομεί μια νέα τάξη πραγμάτων, που ενεργοποιείται για να συντρίψει την αντεπανάσταση μέσα και έξω από τις γραμμές της, ενώ η ηττημένη επανάσταση αφήνει πίσω της ανθρώπους που προσπαθούν να αντλήσουν διδάγματα και να προετοιμάσουν την επόμενη.
Η εξέγερση είναι εξ ορισμού ηττημένη και αφού πρώτα έχει πυροδοτήσει τα πάθη τόσο των ατόμων όσο και του πλήθους -«εξεγείρομαι, άρα υπάρχουμε»- αφήνει πίσω της μοναχικά πρόσωπα στην ουρά μπροστά από δεσμοφύλακες, να βηματίζουν σε μιαν αυλή φυλακής ίσως για χρόνια, ίσως για μια τελευταία νύχτα.
Ο καιρός των επαναστάσεων έχει περάσει. Η ίδια η λέξη «επανάσταση» έχει τόσο ουδετεροποιηθεί, ώστε μπορούμε να τη χρησιμοποιούμε σε καθωσπρέπει συζητήσεις, σαν απλό συνώνυμο μιας αλλαγής. Μπορούμε ακόμα και να λέμε «μια αληθινή πολιτιστική επανάσταση» και να αναφερόμαστε λ.χ. στον τρόπο με τον οποίο... έχουν κρεμάσει τους ζωγραφικούς πίνακες στους τοίχους μιας έκθεσης.
Η κοινωνική και πολιτική επανάσταση ήταν το πιο φιλόδοξο από όλα τα σχέδια διακυβέρνησης των πραγμάτων. Ήταν ένα είδος ανεπίγνωστης και προδρομικής γενετικής μηχανικής, που εφαρμοζόταν πάνω σε ολόκληρο το κοινωνικό σώμα. Το κοινωνικό σώμα όμως απογοητεύτηκε και έγινε σκεπτικιστικό και συντηρητικό ή συνετά μεταρρυθμιστικό. Έτσι, για όποιον δεν συμφωνεί και έχει το κουράγιο και είναι πολύ νέος ή πολύ κουρασμένος ώστε να ενδιαφέρεται για ένα μακρινό μέλλον, έχει απομείνει η εξέγερση.
Η εξέγερση στους δρόμους, στις περιφέρειες τις νύχτες ή με τις επιδρομές στο κέντρο σε ορισμένες επίσημες μέρες. Ή στους τόπους εργασίας, όταν παύουν να εργάζονται και κρατούν όμηρο για λίγο κάποιον πλούσιο, ένα στέλεχος της επιχείρησης ή έναν που απολύει εργαζόμενους, ενώ ο ίδιος συνεχίζει να αμείβεται πλουσιοπάροχα.
Η εξέγερση είναι μηδενιστική; Και πώς να μην είναι, αφού της έχουν αφαιρέσει τα πάντα, ακόμα και την ελπίδα της επανάστασης.
Όσο για τη θεραπεία της κρίσης, οι συνταγές της έγιναν ασπιρίνη για τον ελέφαντα. Η λεγόμενη «κρίση» υπερβαίνει κατά πολύ και την επανάσταση και τη μεταρρύθμιση. Ακόμα χειρότερα: προσδίδει σε αυτούς που διευθύνουν τις κρατικές δυνάμεις μιαν επαναστατική φιλοδοξία, μια προμηθεϊκή αποστολή. Αυτοί είναι, τώρα που η παγκόσμια μηχανή έχει αφηνιάσει, εκείνοι που πρέπει να μπορέσουν να της βάλουν χαλινάρι και γκέμια.
Το αόρατο χέρι της αγοράς ήταν συνετό: απέτρεπε τη δημιουργική μεγαλομανία, υποδείκνυε να διαχειριζόμαστε τα πράγματα με επιμέλεια, να αφήνουμε το αποτέλεσμα να προέλθει από την ελευθερία αναρίθμητων διαδρομών και διασταυρώσεων των πραγμάτων. Φυσικά, αυτό το ελεύθερο πεδίο μπορούσε να μετατραπεί σε ζούγκλα και αυτό έγινε στην πράξη.
Ο καπιταλισμός είναι ασταθώς και τα δύο πράγματα: η τάξη, ακόμα και η πρόοδος που προέρχεται από αυτή την ελεύθερη πορεία, και η κατάρρευση. Η εθνικοποίηση των τραπεζών, η κοινωνικοποίηση των χρεών, γίνεται δική του υπόθεση, του καπιταλισμού που αυτοαπαλλοτριώνεται και την ίδια τη στιγμή που ομολογεί τη χρεοκοπία της υποτιθέμενης ορθολογικότητάς του -για τη δικαιοσύνη του ας μη μιλήσουμε καλύτερα- παριστάνει ότι μπορεί να κυβερνάει τον κόσμο. Λίγο ακόμη και θα μας αναγγείλει τα πενταετή σχέδιά του!
Από την άλλη μεριά, χρειάζεται ίσως να είμαστε συγκαταβατικοί και να ελπίζουμε ότι οι κυβερνώντες -και ο Ομπάμα για όλους- δεν θα αποτύχουν δραματικά. Οποιος δεν έχει την ηλικία ή το εισόδημα, για να επιδείξει αυτή την υπομονή, θα μπορέσει να συναντηθεί με την εξέγερση. Δεν θα το επιλέξει. Την επιλογή της εξέγερσης την κάνει -τόσο το χειρότερο και γι' αυτούς και για μας- το black block.
Η αληθινή εξέγερση δεν έχει στολές ούτε φοράει κουκούλες. Είναι σαν ένα ατύχημα στο δρόμο: σταματάει κανείς για να ρίξει μια ματιά και καταλήγει μπλεγμένος στον καβγά. Σε τελευταία ανάλυση, η κρίση της αυτοκινητοβιομηχανίας αναγγέλθηκε από τις δεκάδες αυτοκινήτων που ρίχτηκαν στις φλόγες μέσα σε μια νύχτα στις χώρες μας και κυρίως στη Γαλλία, ήδη πατρίδα της ένδοξης επανάστασης και τώρα της κακόφημης εξέγερσης.
*Ο Αντριάνο Σόφρι είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Ηγέτης της ακροαριστερής οργάνωσης Lotta Continua μέχρι τη διάλυσή της (το 1976). Ο Σόφρι φυλακίστηκε αργότερα ως ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του αστυνομικού Καλαμπρέζι, σε μιαν αμφιλογόμενη υπόθεση για την οποία δεν έπαψε να διακηρύσσει την αθωότητά του.
Δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 03/05/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου