Του Θ.Κ. Κωνσταντινίδη*
Τα προβλήματα υγείας των μεταναστών στην περιοχή του Έβρου, αποτελούν μείζον ζήτημα Δημόσιας Υγείας για τη χώρα μας, αλλά και για τη Θράκη ειδικότερα. Πρωτίστως τίθεται η διάσταση της ανθρωπιστικής αντιμετώπισης των μεταναστών, αφού αφορά την κατάσταση της υγείας των ταλαιπωρημένων από καταπονήσεις υπό δυσχερείς συνθήκες κατά τη μετακίνηση ανθρώπινων υπάρξεων ποικίλων ηλικιών και εθνοτήτων αμφοτέρων των φύλων. Ιατρικές έρευνες κατά το παρελθόν έχουν τεκμηριώσει το επιρρεπές των μεταναστών για εμφάνιση νοσημάτων όπως η φυματίωση.
Οι γεωστρατηγικές μεταβολές στην επιτήρηση των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν μετατρέψει τον Έβρο σε κύρια πύλη της λαθρομετανάστευσης προς την Ευρώπη, οδηγώντας σε μετασχηματισμό του προτύπου των χωρών προέλευσης των εισερχόμενων, που μέχρι πρόσφατα αφορούσε κυρίως ασιάτες, ενώ πλέον προεξάρχουν αφρικανικές εθνότητες, συμπεριλαμβανομένης και της υποσαχάριας Αφρικής. (Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει όχι μόνο από τις δημοσιογραφικές πληροφορίες, αλλά και από τη σύγκριση των δεδομένων ιατρικών επιδημιολογικών ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν από το Τμήμα Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και τη Μονάδα Προληπτικής Ιατρικής του Ι.Κ.Α. στην Αλεξανδρούπολη, με την πρόσφατη εικόνα που έχουν διαμορφώσει ιατρικές ομάδες που δραστηριοποιούνται για την υγεία των λαθρομεταναστών στην περιοχή, όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα). Συνακόλουθη των επισημάνσεων αυτών είναι η μεταβολή του δημονοσολογικού προτύπου στους λαθρομετανάστες (δηλαδή των νοσημάτων που είναι αναμενόμενο να συναντώνται). Εκτός από τη φυματίωση, η οποία αναφέρεται, στην επιστημονική βιβλιογραφία ως το κυριότερο ιατρικό πρόβλημα, προστίθεται η ελονοσία, όπως και οι ηπατίτιδες (Α, Β, C και D), αφού τα νοσήματα αυτά έχουν υψηλό επιπολασμό στις χώρες προέλευσης. (Μελέτες της Ιατρικής Σχολής ΔΠΘ έχουν τεκμηριώσει την παρουσία του πλασμωδίου της ελονοσίας σε περιβαλλοντικούς θύλακες, αλλά και σε πολίτες της περιοχής και βρίσκεται σε εξέλιξη νεώτερη επιδημιολογική έρευνα σε συνέχεια των προηγουμένων, για την πλήρη διερεύνηση του θέματος της ελονοσίας). Από τα αιματογενώς μεταδιδόμενα νοσήματα, η ελονοσία είναι το πλέον επικίνδυνο από τη θεώρηση της Δημόσιας Υγείας. Η όλη προσέγγιση έχει χαρακτήρα κυρίαρχα ανθρωπιστικό και διόλου ρατσιστικό, αφού και το μέλημα πρέπει να είναι η αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας των λαθρομεταναστών τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχικό επίπεδο. Επιπροσθέτως, δεδομένου του νέου προτύπου χωρών προέλευσης των λαθρομεταναστών, πολλοί από τους οποίους προέρχονται από την υποσαχάριο Αφρική, είναι προσδοκώμενο να είναι συχνή η φυματίωση, αλλά και το AIDS. Βεβαίως υψηλή επικινδυνότητα από τη σκοπιά της Δημόσιας Υγείας έχει η φυματίωση και όχι το AIDS, που μόνο αιματογενώς μπορεί να μεταδοθεί. Όπως είναι γνωστό, οι λαθρομετανάστες συγκεντρώνονται από τις ελληνικές αρχές σε Κέντρα Υποδοχής και εκεί παραμένουν για ένα τριήμερο συνήθως (το πολύ τρεις μήνες). Υπηρεσίες φροντίδας υγείας υφίστανται στα Κέντρα Υποδοχής ένας γιατρός και μία νοσηλεύτρια (που υπάγονται στην 4η Υγειονομική Περιφέρεια Μακεδονίας και Θράκης) σε κάθε Κέντρο Υποδοχής και συχνά δραστηριοποιούνται ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Έτσι, η εντατικοποίηση των ιατρικών δράσεων με τη συμβολή του ΚΕΕΛΠΝΟ και τη συμμετοχή του υγειονομικού προσωπικού των Κέντρων Υποδοχής Μεταναστών μπορούν να είναι αποτελεσματικές για την προάσπιση της υγείας σε τελική ανάλυση του γενικού πληθυσμού της περιοχής. Στο πρόσφατο παρελθόν η διερεύνηση του ζητήματος από Ομάδα Εργασίας του Εργαστηρίου Υγιεινής και Προστασίας Περιβάλλοντος της Ιατρικής ΔΠΘ είχε καταλήξει στην αναγκαιότητα να οργανωθεί θεσμικά από την Πολιτεία αρχική εξέταση (με την προϋπόθεση της συναίνεσης), ώστε μέσα στο τριήμερο της παρουσίας στα Κέντρα Υποδοχής να έχει διασαφηνισθεί η αναγκαιότητα χορήγησης θεραπείας, ειδικά για τα λοιμώδη νοσήματα, που λειτουργούν ως βόμβες διασποράς. Έχουν ήδη καταγραφεί οι τεχνικές Μοριακής Βιολογίας που εφαρμόζονται στη Δημόσια Υγεία, ώστε με πολύ μικρές ποσότητες αίματος να δίνεται απάντηση τόσο για τη φυματίωση, όσο και για την ελονοσία σε διάστημα λίγων ωρών και με τον τρόπο αυτόν να γίνεται άμεσα η σχετική παραπομπή στη Εθνικό Σύστημα Υγείας για τα περεταίρω. Αυτού του τύπου η παροχή φροντίδας υγείας προς τους μετανάστες, ασφαλώς αποτελεί θωράκιση της υγείας τους, αλλά και μέριμνα Δημόσιας Υγείας για την Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά (και όχι μόνο για τον Έβρο και την Ελλάδα). Το ευαίσθητο κομμάτι του AIDS (όπως και της ηπατίτιδας Β), έχει ισχνό ενδιαφέρον, αφού η μετάδοση είναι αιματογενής και επομένως δεν μπορεί να θεωρηθεί προτεραιότητα. Το επόμενο ζήτημα που πρέπει να απασχολήσει είναι οι εργαζόμενοι (συνοριοφύλακες και λοιπό προσωπικό) που υφίστανται επαγγελματική έκθεση και επομένως είναι απαραίτητο να υπάρχει μέριμνα επαγγελματικής υγείας με θεώρηση Δημόσιας Υγείας (κλινική εξέταση από την πλευρά της Ιατρικής της Εργασίας, εργαστηριακός έλεγχος και εμβολιασμοί). Εκτός από το γεγονός ότι πρόκειται για υποχρέωση της Πολιτείας για παροχή υπηρεσιών Υγείας στην Εργασία προς τους συνοριοφύλακες, τα όποια εμπειρικά δεδομένα νοσηρότητας, μπορούν να είναι τεκμηριωτικά για το σχεδιασμό και την οριοθέτηση των προτεραιοτήτων όσον αφορά την υγεία των λαθρομεταναστών. Ευχερής είναι η ανάπτυξη Ομάδας Επιδημιολογικής Επιτήρησης στη Θράκη (ιατροί, τεχνολόγοι εργαστηρίων, νοσηλευτές), ώστε να γίνει αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας της περιοχής της Θράκης, αλλά και του εξοπλισμού Μοριακής Βιολογίας για εφαρμογές στη Δημόσια Υγεία, που έτσι κι αλλιώς ήδη υφίσταται. Η όλη στρατηγική μπορεί να περιλαμβάνει και τα αντίστοιχα θέματα Δημόσιας Υγείας για τους υφιστάμενους θύλακες νοσηρότητας της περιοχής. Από προηγούμενες έρευνες, που πραγματοποιήθηκαν στη Μονάδα Προληπτικής Ιατρικής του Ι.Κ.Α. Αλεξανδρούπολης, στη Θράκη υφίστανται θύλακες υψηλού επιπολασμού ηπατίτιδας Β, C και Ε, αλλά και των υπόλοιπων τύπων ηπατίτιδας (A και D). Στη Θράκη, επιπλέον, υπάρχει υψηλός επιπολασμός χρόνιας ηπατίτιδας, λόγω της γειτνίασης με χώρες που έχουν μεγάλη διασπορά των νοσημάτων που προαναφέρθηκαν, της εγκατάστασης οικονομικών προσφύγων από τις Ανεξάρτητες Δημοκρατίες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. χώρες, καθώς και της διέλευσης μεγάλου όγκου λαθρομεταναστών. Δεδομένου ότι τα νοσήματα αυτά είναι προλήψιμα, είναι σκόπιμο να αναπτυχθεί (σε συναρμογή με τα προηγούμενα που αφορούν τους λαθρομετανάστες), πρόγραμμα για τον εργαστηριακό έλεγχο και τη μοριακή ταυτοποίηση των στελεχών μετά από επιτόπιες αιμοληψίες σε πληθυσμιακή βάση, με ταυτόχρονη ενημέρωση των πολιτών σε θέματα αγωγής και προαγωγής υγείας, πρωτίστως στις περιοχές, όπου εντοπίσθηκε υψηλός επιπολασμός των προαναφερθέντων νοσημάτων, αλλά και σε ολόκληρη την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Σε έρευνα που διεξήχθη σε δύο χρονικές περιόδους (1992-1994 και 1998-2006) στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη μεταξύ πληθυσμών αυτοχθόνων κατοίκων, μουσουλμάνων και μεταναστών, παρατηρήθηκε μείωση του επιπολασμού του αυστραλιανού αντιγόνου διαφορετική στις διάφορες ομάδες. Σημαντική ήταν η μείωση του HBsAg(+) μεταξύ των αυτοχθόνων κατοίκων: από 5,4% σε 3,4% μεταξύ ενηλίκων και από 1,9% σε 0,6% μεταξύ παιδιών και εφήβων. Στον μουσουλμανικό πληθυσμό παρόλη την μείωση ο επιπολασμός του HBsAg(+) παρέμεινε υψηλός 8,2% μεταξύ ενηλίκων και 2% μεταξύ παιδιών και εφήβων, ενώ στον πληθυσμό των μεταναστών από Ανεξάρτητες Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης τα μεγέθη ήταν αισθητά υποδεέστερα με τιμές 4,3% μεταξύ ενηλίκων και 1,1% μεταξύ των παιδιών. Σε σύγκριση με τον πολύ καλά μελετημένο πληθυσμό των αιμοδοτών (οι οποίοι θεωρούνται δείγμα υγιούς πληθυσμού) η συχνότητα παρουσίας HBsAg(+) είναι αρκετά χαμηλή, της τάξης του 0,84%. Άλλες έρευνες, σε πληθυσμούς στρατιωτών (2004-2005) έδειξαν χαμηλό επιπολασμό του HBsAg(+) της τάξης του 0,32%. Ωστόσο, τα αναφερόμενα ποσοστά ανοσίας μετά από εμβολιασμό (62,17%), καταδεικνύουν την ανάγκη ενίσχυσης του υπάρχοντος συστήματος εμβολιασμού. Η μετανάστευση όπως προαναφέρθηκε έχει επηρεάσει σημαντικά την επιδημιολογία των δύο υπό μελέτη νοσημάτων. Σε έρευνες που έγιναν σχετικά με τον επιπολασμό του αυστραλιανού σε ομάδες μεταναστών τα νούμερα κυμαίνονται σε υψηλά επίπεδα: 15,4-22,2%. Yπάρχουν τεχνικές, χαμηλού σχετικά κόστους, που μπορούν ευχερώς να εφαρμοσθούν και να δίνουν αποτελέσματα άμεσα.
Για το σχεδιασμό της όλης δράσης προτείνεται να συγκροτηθεί ομάδα υγειονομικών του πεδίου της Δημόσιας Υγείας, που με επισκέψεις στα Κέντρα Υποδοχής να πραγματοποιεί εξετάσεις τύπου rapid tests σε όλους τους μετανάστες (σταγόνα αίματος) για φυματίωση και ελονοσία (πιθανόν και για ηπατίτιδα Β και ηπατίτιδα C). Ο έλεγχος αυτός μπορεί να πραγματοποιείται με τη βοήθεια των ιατρών και των νοσηλευτών του κάθε Κέντρου Υποδοχής, με συναίνεση των εξεταζόμενων. Τα αποτελέσματα θα γίνονται γνωστά σε 5 λεπτά (για τα rapid tests όλων των νοσημάτων που προαναφέρθηκαν), θα δίνονται εγγράφως στους εξετασθέντες και στους γιατρούς των Κέντρων Υποδοχής και αμέσως μετά θα μπορούσαν να γίνονται αιμοληψίες στα θετικά, με συναίνεση των εξεταζόμενων. (Είναι συζητήσιμο άν πρέπει να γίνεται αιμοληψία σε όλους τους μετανάστες). Ταυτόχρονα είναι σκόπιμο από τη σκοπιά της Ιατρικής της Εργασίας να γίνονται αιμοληψίες για ηπατίτιδα Β και ηπατίτιδα C στους συνοριοφύλακες. Όλα τα δείγματα θα πρέπει να μεταφέρονται σε ειδικά Εργαστήρια, όπου με τεχνική PCR μετά από 2 ώρες έχουμε αποτελέσματα, τα οποία αποστέλλονται ως επιβεβαιωτικά και πάλι στους ιατρούς των Κέντρων Υποδοχής για να γίνουν οι αντίστοιχες παραπομπές στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. (Μπορεί να διερευνηθεί αν είναι εφικτό να υπάρχει ELISA σε ειδικά διαμορφωμένο όχημα). Η ίδια ιατρική Μονάδα Δημόσιας Υγείας θα μπορούσε ταυτόχρονα να πραγματοποιεί δράσεις πρόληψης στους θύλακες ηπατιτίδων στη Θράκη.
* Ο κ. Θ.Κ. Κωνσταντινίδης είναι Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Επιστημονικός Υπεύθυνος του Περιφερειακού Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας στην Αλεξανδρούπολη (ΠΕΔΥ ΑΜΘ) και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής της Εργασίας και Περιβάλλοντος.
Δημοσιεύθηκε στον ΠΟΛΙΤΗ της ΘΡΑΚΗΣ φύλλο 257 16/02/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου