Ιστορία και εθνικός τραγέλαφος

Της Πόπης ∆ιαµαντάκου

Ο πόλεµος που έχει ξεσπάσει µε αφορµή τη σειρά «1821», για την προστασία µιας και µόνης εθνολαγνικής ερµηνείας της Ιστορίας, αναδεικνύει τη σύγχυση και τη φαιδρότητα µεθόδων και επιχειρηµάτων.

Ήταν αναµενόµενο να ξεσπάσει ορυµαγδός γύρω από την προβολή της ιστορικής σειράς «1821» από τον Σκάι, όχι µόνο γιατί οι διαµάχες γύρω από την Ιστορία αποτελούν ένα σύγχρονο φαινόµενο στις περισσότερες χώρες, αλλά και γιατί ειδικώς στη δική µας το πλέγµα των ευανάγνωστων ιδεολογικο-πολιτικών σκοπιµοτήτων (ευρέος φάσµατος από την άκρα ∆εξιά ώς την Αριστερά) µε βάση τις οποίες διαµορφώθηκαν βολικοί εθνικοί µύθοι, πέραν της ιστορικής πραγµατικότητας, παρέµεινε ανεπηρέαστο παρά τη µεγάλη εξέλιξη της επιστήµης της Ιστορίας και των ιστορικών σπουδών.

Έτσι, αίφνης,η τηλεόραση από τη φύση ήδη της τεχνολογίας της γίνεται ο ισχυρός καταλύτης που προκαλεί τη βίαιη και υποχρεωτική αντιπαράθεση των δύο προσεγγίσεων της Ιστορίας, όπως και ένα βιβλίο Ιστορίας για γυµνασιόπαιδες που πριν από λίγο καιρό είχε ξεσηκώσειτην µήνιν των εθνολάγνων. 

Το αστείο αυτήν τη φορά, που ωστόσο αποτελεί και την καταθλιπτική απόδειξη της σύγχυσης στην οποία οδηγεί το έλλειµµα αυτογνωσίας που παράγει η κοµµατικοϊδεολογική προσήλωση σε µυθολογίες, είναι ότι χρησιµοποιήθηκε ακόµη και το facebook απ’ όπου αλιεύτηκε προσωπική, πλακατζήδικη συνοµιλία του αφηγητή της σειράς «1821» Πέτρου Τατσόπουλου και χρησιµοποιήθηκε ως ακλόνητο επιχείρηµα εναντίον της επιστηµονικότητας της σειράς. Πόσος καιρός πέρασε από την ταινία του Ολιβερ Στόουν όταν είχαν ξεσηκωθεί οι εγχώριοι υπερασπιστές του ανδρισµού των εθνικών ηρώων γιατί έδειχνε λέει τον Μέγα Αλέξανδρο γκέι; 

Ωστόσο, όλη αυτή η υπόθεση αναδεικνύει ακόµη µία παθολογία, το έλλειµµα µιντιακών κανόνων που πολτοποιεί τον δηµόσιο λόγο, καθώς το facebook χρησιµοποιείται ως πηγή κουτσοµπολίστικου «ρεπορτάζ». Έτσι αλιεύτηκε η εν λόγω πλακατζήδικη στιχοµυθία και αναγορεύθηκε πάραυτα σε «ιδεολογική άποψη» εθνοπροδοσίας. Μια παρόµοια ιστορία αφηγείται και ο Κούντερα στο «Αστείο» του, όταν κάποιος µεσούντος του σοβιετικού, σκληροπυρηνικού καθεστώτος κάνει µια πλάκα για τον Τρότσκι, για να γελάσουν, αλλά η µαζική κοµµατική τύφλωση δεν επιτρέπει τέτοιες χαλαρότητες και καταλήγει ο χιουµορίστας στη φυλακή για δέκα χρόνια. 

 Αυτό που επαναφέρει ωστόσο στο προσκήνιο η σειρά «1821» είναι τον διάλογο για την Ιστορία, η οποία παραµένει ο δρόµος για την αυτογνωσία ενός λαού. Και µόνο η υψηλή τηλεθέαση της σειράς αποδεικνύει ότι το ενδιαφέρον είναι µεγάλο. Αυτό προφανώς ανησυχεί εκείνους που αγωνίζονται να συντηρήσουν ως ισχυρό πολιτικό όπλο τον έλεγχο της µνήµης. Ωστόσο κάθε άλλο παρά ελληνικό φαινόµενο είναι. Στην Ιταλία η κυβέρνηση του Μπερλουσκόνι επέκρινε τα σχολικά βιβλία της ιστορίας ως «µαρξιστικά», στην Αµερική του Μπους είχε ξεσπάσει πόλεµος για τη διατήρηση των αµερικανικών αξιών στη διδασκαλία της Ιστορίας, στην Ολλανδία – διαβάζουµε στον Αντώνη Λιάκο «Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία» – το υπουργείο Παιδείας συγκρότησε «κανόνα ιστορίας» για την εκπαίδευση των Ολλανδών και των παιδιών των µεταναστών στις πατριωτικές αξίες της χώρας. 

«Η ιστορική γνώση δεν µπορεί να απαντά σε επίκαιρα αιτήµατα», τόνιζε ο ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς. Αυτό είναι και το µεγαλύτερο πρόβληµα, η αιτία για τους πολέµουςτης µνήµης που δεν υποδηλώνουν παρά τη χρήση της Ιστορίας για εθνοκεντρικού και ταξικού τύπου σκοπιµότητες. Είναι γι’ αυτό άκρως διδακτικό το ανέκδοτο µε τον πατέρα Ντανιέλ, τον επίσηµο ιστοριογράφο του Λουδοβίκου Ι∆’ που όταν ετοιµαζόταν να γράψει την Ιστορία της Γαλλικής Εθνοφρουράς οδηγήθηκεστη βασιλική βιβλιοθήκη όπου του έδειξαν 1.200 επίσηµα έγγραφα, τα οποία µπορούσαν να του φανούν χρήσιµα. Εξέτασε όχι περισσότερο από µία ώρα κάποια από αυτά και µετά διακήρυξε ότι «όλα αυτά ήταν άχρηστα παλιόχαρτα, των οποίων δεν είχε διόλου την ανάγκη για να γράψει την Ιστορία του». Το ζήτηµα δεν είναι ότι ο καθένας θέλει την «Ιστορία» του, αλλά πως ορισµένοι θέλουν να επιβάλουν την Ιστορία που τους βολεύει και η οποία εξυπηρετεί τις δικές του ιδιοτελείς σκοπιµότητες σε όλους τους υπόλοιπους.

Δημοσιεύθηκε στα ΝΕΑ 03/02/2011