...

...

Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2011

Περί αντιπολιτικής - Συνηγορία για τους πολιτικούς

Του ΡΑΛΦ ΝΤΑΡΕΝΤΟΡΦ*

Όποιος εκτίθεται για να υπερασπιστεί τους πολιτικούς πρέπει να έχει κάποιο συμφέρον ή να είναι απερίσκεπτος. Εγω δεν έχω κανένα συμφέρον. Εδώ και πολύ καιρό έχω εγκαταλείψει την πολιτική καριέρα. Είμαι, λοιπόν, απερίσκεπτος; 
Εγώ νομίζω ότι ο τύπος είναι άδικα κακός με τους πολιτικούς και ότι αυτοί οι τελευταίοι αξίζουν ένα λόγο υπεράσπισης. Η υπεράσπιση, ωστόσο, πρέπει να αρχίζει με κάποια παραδοχή ενοχής.
Σύμφωνα με τον λόρδο Ακτον η εξουσία διαφθείρει και γι' άλλη μια φορά τα παραδείγματα είναι πολυάριθμα.
Η πολιτική τάξη δεν είναι ήδη ανυπόληπτη στο σύνολό της; Ισως ναι, αλλά από εδώ είναι που ξεκινάει η δική μου υπεράσπιση.
1. Το πρώτο επιχείρημα δεν θα άρεσε στους πολιτικούς: Δεν έχει σημασία αν η πολιτική τάξη δεν είναι δημοφιλής. Λίγη δυσθυμία και δυσαρέσκεια απέναντι στην πολιτική θα μπορούσε να είναι αληθινά κάτι καλό. Θα θύμιζε στους ανθρώπους ότι δεν χρειάζεται να περιμένουμε πάρα πολλά από εκείνους που είναι στην κυβέρνηση. 
Οι υπουργοί, ακόμη και οι πρωθυπουργοί, ποτέ δεν χορηγούν αφειδώς πλούτο και ελευθερία, όσο και αν μπορούν να διεκδικούν τα εύσημα γι' αυτό. Οι πολίτες στους κόλπους της κοινωνίας πολιτών είναι αυτοί που δημιουργούν ελευθερία και πλούτο. Κατόπιν τούτου, δεν χρειάζεται να τονίζουμε υπερβολικά τη σημασία των πολιτικών αλλά να τους αφήνουμε στη θέση τους. 
Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μια θέση που δεν είναι αδιάφορη.
2. Οι πολιτικοί είναι οι θεματοφύλακες των κανόνων που ρυθμίζουν τη δημόσια ζωή. Αυτοί, εξάλλου, καθορίζουν τον τρόπο ζωής μιας κοινότητας. Ο καιροσκοπικός ατομικισμός της δεκαετίας του '80 είχε πολλά κοινά στοιχεία με το στιλ του Ρόναλντ Ρέιγκαν και της Μάργκαρετ Θάτσερ. Με τον ίδιο τρόπο η παρακμή και η διαφθορά της δεκαετίας του '90 άρχισαν στην κορυφή, στις «αυλές» προέδρων και πρωθυπουργών που είχαν εκλεγεί δημοκρατικά. Αν δεν τηρούνται πλέον οι κανόνες, ολόκληρη η κοινωνία υποφέρει.
3. Εδώ προκύπτει αμέσως το ερώτημα: είναι δυνατόν κάποιοι να μπορούν να τα καταφέρουν καλύτερα από τους πολιτικούς; 
Αναφέρονται ήδη ορισμένοι στους δικαστές και τους εισαγγελείς. Αλλά όταν αυτοί μπαίνουν στην πολιτική, προδίδουν την θεμελιώδη ουδετερότητά τους, για να γίνουν διαιτητές που κινούνται για να στρέψουν την μπάλα προς το ένα ή το άλλο τέρμα.
Μέσα στην απελπισία τους ορισμένες χώρες καθώς και πολλοί ψηφοφόροι σκέφτηκαν ότι κάποιες «αντιπολιτικές» προσωπικότητες θα μπορούσαν να λύσουν τα προβλήματά τους. Ο Ρος Περό υπήρξε το πρώτο παράδειγμα. 
Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι ανήκει σε αυτή την κατηγορία, όπως και οι ηγέτες της Λίγκας του Βορρά πριν από αυτόν. Η Γαλλία γέννησε πολλούς αντιπολιτικούς, με πρώτο τον Μπερνάρ Ταπί. Στην Ανατολική Ευρώπη διάφοροι αντιπολιτικοί βρέθηκαν στην εξουσία. Αναλύοντας την ιστορία τους φτάνουμε σε μια παράξενη ανακάλυψη. 
4. Ορισμένες αντιπολιτικές προσωπικότητες μεταμορφώθηκαν σε πολιτικούς και έγιναν έτσι στόχος των ίδιων αμφιβολιών που είχε προκαλέσει και η προηγούμενη πολιτική τάξη. Υπάρχουν ωστόσο άλλοι εκπρόσωποι της αντιπολιτικής που αρνούνται να συμφιλιωθούν με εκείνους τους ίδιους τους θεσμούς στους οποίους θα ήθελαν να κυριαρχήσουν και που αποκαλύπτονται ανίκανοι συχνότερα απ' όσο νομίζαμε. Σε τελευταία ανάλυση υπάρχει ένας επαγγελματισμός στην πολιτική. Ενας καλός πολιτικός γνωρίζει αυτό που μπορεί ή που δεν μπορεί να κάνει. Θα μπορούσε να προσπαθήσει το ανέφικτο και να χάσει, αλλά και σε αυτή την περίπτωση αυτός θα είχε υπολογίσει το τίμημα -και το όφελος- της ήττας. 
5. Ωστόσο, ένας αντιπολιτικός που είναι πεισμένος ότι γνωρίζει τι είναι σωστό, που προσπαθεί να υπερκεράσει όλα τα θεσμικά εμπόδια, για να επιτεθεί έπειτα στους θεσμούς σε περίπτωση αποτυχίας, απευθυνόμενος τελικά στο «λαό» για να ζητήσει βοήθεια, πρέπει να θεωρείται τεχνικά ανίκανος. Οφείλει να μάθει πώς να δρα και να είναι καλός πολιτικός ή πώς να εκφράζει με απλά λόγια δύσκολες έννοιες.
Με όλα αυτά, βέβαια, δεν θέλω να πω ότι μια αλλαγή θα ήταν ανώφελη. Πιθανότατα είναι αληθινό ότι η παλιά πολιτική τάξη έχει ήδη εξαντλήσει τις δυνατότητές της στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και είναι σίγουρα αληθινό ότι η νέα πολιτική τάξη πρέπει ακόμα να γεννηθεί. Από πού όμως; 
Από τις μεγάλες γαλλικές σχολές δημόσιες διοίκησης; Από την Οξφόρδη και το Κέμπριτζ; Ή από τον κόσμο των επιχειρήσεων; Από τους επαγγελματίες;
6. Είναι σαφές ότι η απάντηση στην αντιδημοτικότητα της πολιτικής δεν είναι ότι δεν μας χρειάζονται οι πολιτικοί. Στην πραγματικότητα χρειαζόμαστε καλύτερους πολιτικούς. Οι καλοί πολιτικοί συχνά είναι πρόσωπα που έχουν εμπεδωμένες εμπειρίες σε ένα άλλο πεδίο και που επομένως έχουν μάθει στη συνέχεια τα κόλπα της πολιτικής δραστηριότητας. Δεν είναι ερασιτέχνες αλλά ούτε και ολικά αφοσιωμένοι στο επάγγελμα της πολιτικής. Αν χάσουν το αξίωμά τους, γνωρίζουν τι να κάνουν.
Παραμένει μια ανησυχία. Καθώς διασχίζουμε την κοιλάδα της αντιπολιτικής, ορισμένοι θα μπορούσε να νιώσουν τον πειρασμό να υιοθετήσουν τα αντιδημοκρατικά προγράμματα που τους προτείνονται. 
Η απάντηση στις αμφιβολίες των ανθρώπων θα μπορούσε, δηλαδή, να ταυτιστεί με τον αυταρχισμό. 
Ας ελπίσουμε και ας ευχηθούμε εκείνοι οι οποίοι είναι τόσο κριτικοί απέναντι στην παλιά πολιτική τάξη να μην πάψουν να αντιτίθενται όταν οι δημαγωγοί θα προσπαθήσουν να μας οδηγήσουν όλους σε μια νέα άβυσσο ανελευθερίας.

*Ο Ράλφ Ντάρεντοφ είναι γερμανός κοινωνιολόγος και έχει διδάξει σε πολλά πανεπιστήμια, ενώ έχει διατελέσει και διευθυντής του London School of Economics
Δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 17/02/2008

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου