Δωδεκάμισι χιλιόμετρα

Του Νίκου Γ. Ξυδάκη

Γύρω από το παραμεθόριο τείχος των 12,5 χιλιομέτρων στον Έβρο εγείρονται ποικίλα ερωτήματα. Γιατί άργησε τόσο η λήψη μέτρων ανάσχεσης ή, έστω, αποτροπής της παράνομης μετανάστευσης; Γιατί υπεγράφησαν από την Ελλάδα οι συμφωνίες Δουβλίνου αδιαφοροποίητες και χωρίς προβλέψεις ειδικής εφαρμογής; Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση δυσανασχετεί όταν πρέπει να εγγυηθεί τα προς Ανατολάς σύνορα της Ελλάδας; Γιατί χώρες της Ε. Ε. με ελάχιστους μετανάστες, και αυτούς νόμιμους, ψέγουν υποκριτικά την Ελλάδα για τη μεταχείριση των εκατοντάδων χιλιάδων λαθρομεταναστών, κάκιστη ομολογουμένως; Γιατί η Τουρκία, ως υποψήφιο κράτος–μέλος της Ε. Ε., δεν συνεργάζεται για την αποτροπή της λαθρομεταναστευτικής ροής προς την Ευρώπη;

Τα ερωτήματα αυτά δεν έχουν εύκολες απαντήσεις. Η μετακίνηση πληθυσμών από χώρες σε ανθρωπιστική κρίση και από τον φτωχό Τρίτο Κόσμο προς Δυσμάς και Βορράν θα χαρακτηρίσει τον αιώνα που διανύουμε. Και τέτοια πλανητικής κλίμακας προβλήματα δεν επιδέχονται εύκολες, προσωρινές ή μεμονωμένες λύσεις. Ωστόσο, το μεταβαλλόμενο οικονομικοπολιτικό περιβάλλον μεταβάλλει και τα συμφέροντα και τις αντιλήψεις: πολλές χώρες προορισμού δεν είναι πλούσιες, βρίσκονται σε οικονομική κρίση. Άρα δεν μπορούν πια να απασχολήσουν τους μετανάστες, δεν μπορούν να τους ενσωματώσουν, δεν μπορούν καν να τους υποδεχθούν υπό ανθρώπινες συνθήκες.

Η επισώρευση άνεργων, άεργων, φτωχών, άγλωσσων, σε μια χώρα ήδη πληττόμενη σφοδρά από ύφεση και ανεργία, δεν μπορεί να καταλήξει σε ευτυχές ανθρωπιστικό αποτέλεσμα. Η φτώχεια δεν αθροίζεται καν, πολλαπλασιάζεται· οι δοκιμαζόμενες υποδομές λυγίζουν από το επιπλέον βάρος ενάμισι ή και πλέον εκατομμυρίου ανθρώπων.

Για την υπεράσπιση του υπάρχοντος κοινωνικού χώρου, τελούντος ήδη σε δεινή δοκιμασία, επιβάλλεται η προστασία του: από την υπερφόρτωση, την κατάρρευση, τα ανομικά φαινόμενα, τον ρατσισμό. Η φύλαξη των συνόρων, δηλαδή της εθνικής κυριαρχίας, είναι ένας από πολλούς τρόπους· άλλοι τρόποι πρέπει να αναζητηθούν επειγόντως σε διεθνή φόρα, με πειστικά και πιεστικά επιχειρήματα προς υποκριτές εταίρους και απρόθυμους γείτονες, με ουσιαστική διεθνή βοήθεια προς τις δοκιμαζόμενες χώρες που «διώχνουν» τους ανθρώπους τους, με εξορθολογισμό της ένταξης των εντάξιμων.

Από την άλλη, η δημοκρατική κοινωνία οφείλει να αναστοχασθεί τους όρους και τα όρια της ασφάλειας, της ρητορικής και της πρακτικής της. Η ασφάλεια δεν μπορεί να αντιδιαστέλλεται δημαγωγικά απέναντι στην ελευθερία και τις θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες· πρέπει να συνυπάρχουν αρμονικά και ισοβαρώς, με διαρκή μέριμνα για τη διαφύλαξη των ελευθεριών και του αυτοσεβασμού. Το τείχος δεν πρέπει να γενικευτεί σαν μέσον πολιτικής πράξης, διότι, εκτός των άλλων, κανένα τείχος δεν μπορεί να ανακόψει τις ροές της ιστορίας. Το τείχος μπορεί να αποτρέψει μερικές χιλιάδες περιπατητές στα 12,5 χιλιόμετρα του Εβρου. Τίποτε άλλο.

Δημοσιεύθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 11/01/2011