Του ΝΙΚΟΥ Α. ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ*
Τέτοιες καταστάσεις δεν προκύπτουν ξαφνικά, δεν είναι τυχαίες, ούτε περνάνε από μόνες τους. Δείχνουν μετάλλαξη των όρων λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος και αποκαλύπτουν το πρόσφορο κοινωνικό υπέδαφος, από το οποίο βλαστάνουν.
Το ζητούμενο είναι να βγούμε, βεβαίως, από το φαύλο κύκλο της ευτέλειας, της αγυρτείας και της συναλλαγής, τα οποία φτιάχνουν διάφορα κουρδιστά ανθρωπάκια, που αυτοπροβάλλονται κι αλληλοεκβιάζονται ως δερβίσηδες της μιντιοκρατίας, αιχμαλωτίζοντας το δημόσιο βίο της χώρας μας στο κάτεργο της μικρολογίας, της ασημαντότητας και της διαρκούς ματαίωσης.
Είναι αναγκαίο, πάντως, να στοχαστούμε επίμονα και συλλογικά, για το χαρακτήρα και τις συνέπειες αυτής της μετάλλαξης, που στρεβλώνει την Πολιτική και τη Δημοκρατία, αλλά και διαμορφώνει διαφορετικές κοινωνίες κι ανθρώπινες καταστάσεις.
Η κλασική Δημοκρατία των ελευθεριών και των δικαιωμάτων, των εγγυήσεων προστασίας της ζωής και της νομιμότητας, της διάκρισης των εξουσιών και των αντιπροσωπευτικών θεσμών, που διακηρύσσει τις αρχές του ανθρωπισμού, του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια διαφορετική πραγματικότητα, γεμάτη μεταβολές στα πεδία εξουσίας, διακυβέρνησης, κοινωνικής δομής, τρόπου ζωής και επικοινωνίας.
Τα συμβαίνοντα, τόσο στο ορατό πεδίο της πραγματικότητας, όσο και στο αόρατο πεδίο των συλλογικών κι ατομικών αποκρυσταλλώσεων, δεν είναι, απλώς, συμπτώματα κρίσης πέραν των ορίων αντοχής του στερεότυπου δημοκρατικού συστήματος. Αποτελούν πρόδρομες εκδηλώσεις των δραστικών αλλαγών στις συντεταγμένες δομές της δημοκρατικής κρατικής οργάνωσης.
Οι κοινωνίες της αφθονίας γίνονται κοινωνίες της αδράνειας και οι κοινωνίες των πολιτών, ολοένα και πιο ομοιόμορφα, μεταβάλλονται σε κοινωνίες των θεατών. Οι δημοκρατίες των εγγυήσεων, γίνονται δημοκρατίες των περιορισμών. Οι ασύμμετρες απειλές κυκλώνουν την καθημερινότητα με αόρατες και παραλυτικές φοβίες.
Οι ιστορικά διαμορφωμένες δομές του δημοκρατικού και κοινωνικού κράτους, αλλοιώνονται συστηματικά, με τα μέτρα προληπτικής καταστολής εναντίον των αόρατων απειλών βίας και τρομοκρατίας, ή με τους νόμους ακραίου ανταγωνισμού της αγοράς, αλλά και αποτελειώνονται συστηματικά με την ανάδειξη των επικοινωνιακών μηχανισμών, σε μηχανισμούς που ασκούν ισχυρότατη αθέμιτη κυριαρχία, χωρίς έλεγχο, πάνω από τους θεσμούς.
Οι αλλαγές είναι μεγάλες κι επηρεάζουν τόσο τις σημερινές καταστάσεις όσο και τις αυριανές κοινωνίες. Οι αποφάσεις των κυβερνήσεων, με άλλοθι την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, εγκαθιδρύουν ένα νεοπαγές καθεστώς θεσμοθετημένου αυταρχισμού, που ακυρώνει τις δομές του διεθνούς κι εσωτερικού δικαίου.
Παραλλήλως, προς όσα παρακολουθούν τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, συντελούνται δραστικές επιπτώσεις από τις εξουσιαστικές δομές του λεγόμενου επικοινωνιακού καπιταλισμού, τις οποίες δεν είναι σε θέση να αναχαιτίσουν οι πολίτες από μόνοι τους, προβάλλοντας τις θεωρίες κι επικλήσεις των δημοκρατικών εγγυήσεων, ενώ οι υπάρχοντες θεσμοί αυτοεγκλωβίζονται στη διαχείρισή τους.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ρήτρες προστασίας των υπαρξιακών και κοινωνικών αγαθών, η διαφύλαξη των συλλογικών αξιών και των πολιτισμικών κατακτήσεων, βρίσκονται στις συμπληγάδες της αγοράς και της επικοινωνιακής κυριαρχίας, της κυβερνοοικονομίας και του κυβερνοχώρου, της μιντιοκρατίας και της εμπορευματοποίησης.
Κανείς δεν αρνείται τη φανταστική πρόοδο της τεχνολογίας και τις εφαρμογές της στη λειτουργία της οικονομίας και της εξουσίας. Ομως, η παγκόσμια κοινωνία της αγοράς και της επικοινωνίας χαρακτηρίζεται, ήδη, από απώλεια και υποχώρηση της πολιτικής δύναμης, τόσο των πολιτών όσο και των δημοκρατικών θεσμών.
Οι αντιστάσεις στο όνομα των πολιτισμικών αξιών και των κατακτήσεων της δημοκρατίας λοιδορούνται ως ηθικολογία, απουσία ρεαλισμού και παρελθοντολογία. Ο κοινωνικός και πνευματικός πλουραλισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με την ολιγαρχία των επικοινωνιακών ομοιωμάτων. Τα πολιτικά κόμματα και δικαιώματα ομογενοποιούνται και προσαρμόζονται στα πλαίσια που επιβάλλει ο έλεγχος των πληροφοριών, η καθοδήγηση των συνειδήσεων, ο επηρεασμός της αντιπροσώπευσης. Η θεσμοθέτηση της λαϊκής κυριαρχίας αποδυναμώνεται από την αθέμιτη κυριαρχία των μέσων και των μηχανισμών τους.
Η αγορά και τα μέσα αναγορεύονται «σε επιτήδειους» εξουσιαστές. Χειραγωγείται και σκηνοθετείται η πραγματικότητα της ζωής μας. Εκποιούνται και ρευστοποιούνται, ως ανταλλακτικά και αναλώσιμα, τα αδιαίρετα κι αναπαλλοτρίωτα συλλογικά αγαθά. Οι αρχές του κοινωνικού και πολιτισμικού μας πλούτου εκφυλίζονται σε ψευδωνυμική χρήση και διαφήμιση. Οι πολιτικοί διαχειριστές και οι πνευματικοί κομπάρσοι κυβερνητικών και κομματικών εξουσιών νομιμοποιούν τις στρεβλώσεις, μηρυκάζοντας κοινότοπες υποκρισίες και δικαιολογίες.
Έτσι, γίνεται πραγματικός και άμεσος ο κίνδυνος να προσβληθούν οι κοινωνίες του καιρού μας από την ιδιότυπη ασθένεια της «ψευδούς συνείδησης» κι ακρισίας, τη «ρινοκερίτιδα» του Ιονέσκο.
«Ο χειρότερος κίνδυνος για το μέλλον είναι μια διαρκής κατάσταση αχαλίνωτης βίας», λέει ο έλληνας στοχαστής Παναγιώτης Κονδύλης. Κι ο Μπαντιού Αλέν, ο γάλλος φιλόσοφος, φωνάζει ότι «είναι ανάγκη να πείσετε τουλάχιστον τις επόμενες γενεές των διανοουμένων να παρεμβαίνουν στα πολιτικά πράγματα. Πρέπει να δείτε ότι το μέλλον είναι ζοφερό, αν παραμείνουν αδρανείς».
Έτσι, δραματικά αναζητείται ξανά η δράση για τον εκδημοκρατισμό κι ανθρωπισμό, ώστε να μην υποκατασταθούμε ως πολίτες από τα τηλεοπτικά καρτούν σε καθεστώς μεγάλου αδελφού.
*Ο ΝΙΚΟΣ Α. ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ είναι πρώην πρόεδρος του Συνασπισμού.
Δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 03/02/2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου