...

...

Δευτέρα 17 Ιανουαρίου 2011

Η θρησκεία στον 21ο αιώνα

Ο Ρίτσαρντ Ρόρτι
Ο Τζάνι Βάτιμο
Ο Ιταλός φιλόσοφος Τζάνι Βάτιμο και ο αμερικανός συνάδελφός του Ρίτσαρντ Ρόρτι συνομιλούν για το μέλλον της θρησκείας, τον ρόλο της Εκκλησίας και τον διάλογο με το ισλάμ

Ο ακόλουθος διάλογος μεταξύ του ιταλού φιλοσόφου Τζάνι Βάτιμο και του αμερικανού συναδέλφου του Ρίτσαρντ Ρόρτι περιέχεται στο βιβλίο τους «Il futuro della religione» (Garzanti, 2005). Τον διάλογο συντονίζει ο Σαντιάγκο Ζαμπάλα, διδάκτωρ Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης.

ΤΖΑΝΙ ΒΑΤΙΜΟ: Εχω την εντύπωση ότι σήμερα ο χριστιανισμός γίνεται αντιπαθής εξαιτίας των παπάδων. Δεν βρίσκω άλλη εξήγηση του γεγονότος ότι κάποιοι δεν αποδέχονται το κήρυγμα μιας θρησκείας της αγάπης, της συμπόνιας, του πάθους και της ευσπλαχνίας. Γιατί είναι, όμως, τόσο δύσκολο να κηρύξουν τον χριστιανισμό; Νομίζω ότι ευθύνεται η Εκκλησία. Οχι απλώς εξαιτίας του πλούτου του πάπα ή της διαφθοράς των παιδόφιλων ιερέων στις αμερικανικές εκκλησίες, αλλά εξαιτίας της υπερβολικής δύναμης της δομής της. Είναι αυτό που οι ρομαντικοί είχαν κατανοήσει όταν μίλησαν για μια νέα θρησκεία και για έναν τύπο αισθητικο-μυθολογικής κοινωνίας. Αυτή η ιδέα στρεφόταν κυρίως ενάντια στην Εκκλησία, ενάντια στις αυταρχικές Εκκλησίες. Αφού λοιπόν μιλάμε για το μέλλον της θρησκείας, θέτω και ένα άλλο ερώτημα: ποιο θα είναι το μέλλον της Εκκλησίας, της ορατής, πειθαρχικής και δογματικής δομής της Εκκλησίας; 
Για παράδειγμα, όταν μιλώ ενάντια στην απαγόρευση των προφυλακτικών από τον πάπα, κάποιος από τους φοιτητές μου πάντα με ρωτάει: «Μα τι περιμένατε, ο πάπας να συνιστά τη χρήση προφυλακτικών;». Και εγώ απαντώ πάντα ότι θα προτιμούσα ο πάπας να μη μιλούσε καθόλου γι' αυτό το πρόβλημα. Από την άλλη μεριά, αναρωτιέμαι για ποιο πράγμα θα έπρεπε να μιλάει ο πάπας (...).

ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΡΟΡΤΙ: Μια λύση που ισχύει για όλους είναι να βγούμε από την παλιά Εκκλησία και να ιδρύσουμε μια καινούρια. Ο Χάρολντ Μπλουμ έγραψε ένα καλό βιβλίο που το ονόμασε «Η αμερικανική θρησκεία», στο οποίο συμπεραίνει ότι υπάρχει μια μεγάλη αμερικανική παράδοση: «Αν δεν σας αρέσουν οι υπάρχουσες Εκκλησίες, ιδρύστε μια καινούρια».

ΒΑΤΙΜΟ: Είναι αλήθεια. Όλα αυτά σχετίζονται και πάλι με τους θεσμούς και με την ελευθερία.

ΡΟΡΤΙ: Φυσικά λίγο μετά από την ίδρυση της καθεμιά από αυτές τις «ιδιωτικές» Εκκλησίες αναπτύσσει το δικό της μικρό Βατικανό και γίνεται ένας ακόμη τρομερός αυταρχικός θεσμός.

ΣΑΝΤΙΑΓΚΟ ΖΑΜΠΑΛΑ: Πριν από τον Διαφωτισμό πίστευαν ότι έχουμε υποχρεώσεις μόνον προς τον Θεό. Με τον Διαφωτισμό πιστεύαμε ότι έχουμε υποχρεώσεις και προς τον Λόγο. Ωστόσο, και η εποχή της πίστης και η εποχή του Λόγου ήσαν και οι δυο τους λαθεμένες. 
Σήμερα φαίνεται ότι βρισκόμαστε στην εποχή της ερμηνείας. Ποιο είναι το χρέος μας σήμερα; Ποιες είναι οι θετικές και οι αρνητικές πλευρές της αποδόμησης της ιστορίας της οντολογίας σε ό,τι αφορά την πίστη;

ΡΟΡΤΙ: Νομίζω ότι η απάντηση στο ερώτημα για το ποιο είναι σήμερα το χρέος μας είναι ότι το χρέος μας είναι προς τους συμπολίτες μας. Ως συμπολίτες μπορούμε να κατανοήσουμε τους άλλους Ιταλούς, τους άλλους Ευρωπαίους ή τους άλλους ανθρώπους. Αλλά όποια και αν είναι τα όρια της δικής μας συναίσθησης ευθύνης, αυτή η συναίσθηση της πολιτικής ευθύνης είναι δυνατή ανεξάρτητα από το γεγονός ότι έχουμε ακούσει να μιλούν για λόγο ή για θρησκευτική πίστη. Στην Αθήνα υπήρχε η πολιτική ευθύνη πριν ο Πλάτων επινοήσει αυτό που εμείς σήμερα αποκαλούμε «λόγο».

ΒΑΤΙΜΟ: Τι μπορούμε να κάνουμε μπροστά σε εκείνους οι οποίοι δεν φαίνεται να συμμερίζονται την πολιτική ευθύνη ούτε στο εσωτερικό της κοινωνίας μας ούτε και έξω από αυτήν; Η Δύση κατέχει ακόμα μεγάλο μέρος του διεθνούς εμπορίου και την τεχνολογική υπεροχή στον κόσμο. 
Τι γίνεται, λοιπόν, όταν φτάνουμε σε ένα μέρος όπου μας αρνούνται, όπως συμβαίνει σε ορισμένα μέρη του ισλαμικού κόσμου; Τι νομίζετε ότι θα έπρεπε να πούμε απευθυνόμενοι σε αυτά τα μέρη του κόσμου;

ΡΟΡΤΙ: Η Ευρώπη δεν είναι μόνον κυριαρχία, ηγεμονία και διεθνής καπιταλισμός. Υπάρχει και η εκπολιτιστική της αποστολή. Αυτός ο όρος έχει χάσει την αξιοπιστία του εξαιτίας της συμπεριφοράς των αποικιοκρατικών δυνάμεων, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποκατασταθεί. 
Σε κάθε περίπτωση η Ευρώπη ήταν εκείνη που επινόησε τη δημοκρατία και την πολιτική ευθύνη. Μπορούμε ακόμα να λέμε στον υπόλοιπο κόσμο: στείλτε τους σπουδαστές σας στα πανεπιστήμιά μας, διδαχθείτε από τις παραδόσεις μας, και πιθανότατα θα δείτε τα πλεονεκτήματα της δημοκρατικής ζωής. Ενδεχομένως να ήταν ιστορικά τυχαίο το ότι μόνον εκεί όπου επικρατεί ο χριστιανισμός η δημοκρατία αναμορφώθηκε με βάση τις ανάγκες της μαζικής κοινωνίας. Ενδεχομένως όμως αυτό να έπρεπε υποχρεωτικά να συμβεί σε μια χριστιανική κοινωνία. Το να συζητάμε ωστόσο θεωρητικά γύρω από αυτές τις υποθέσεις δεν οδηγεί πουθενά. Οπως και να 'χει, εγώ νομίζω ότι η ιδέα ενός διαλόγου με το Ισλάμ είναι ανώφελη. Δεν υπήρξε κανένας διάλογος ανάμεσα στους φιλοσόφους του Διαφωτισμού και το Βατικανό στον 18ο αιώνα, και δεν θα υπάρξει κανένας διάλογος ανάμεσα στους μουλάδες του ισλαμικού κόσμου και τη δημοκρατική Δύση.
Το Βατικανό του 18ου αιώνα είχε στο νου του τα δικά του συμφέροντα, και οι μουλάδες έχουν στο νου τους τα δικά τους. Δεν θέλουν να χάσουν τη θέση εξουσίας που κατέχουν, όπως δεν ήθελε (ή δεν θέλει) να την χάσει και η ιεραρχία της Καθολικής Εκκλησίας. Ευτυχώς, η μεσαία τάξη των ισλαμικών χωρών θα φέρει με την κουλτούρα της έναν ισλαμικό διαφωτισμό, ο οποίος όμως δεν θα έχει καμία σχέση με έναν «διάλογο με το Ισλάμ»

Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ
Δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 23/04/2006

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου